Το Γυναικόκαστρο (αρχαία πόλη Πρόερνα) , στην Τοπική Κοινότητα >Νέου Μοναστήριου. Είναι προσβάσιμο και παρουσιάζει μεγάλο αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Η Πρόερνα των ιστορικών χρόνων οικοδομήθηκε επάνω στα ερείπια παλαιοτέρων οικισμών, οι οποίοι αναπτύχθηκαν στο γήλοφο «Ταψί». Στο χώρο του κάστρου τον Αύγουστο διοργανώνονται πολιτιστικές εκδηλώσες.
Ο Στράβωνας έγραφε ( 434) ότι η πόλης Πρόερνα τοποθετείται στην περιοχή ανάμεσα στα Φάρσαλα και στον Δομοκό με την ιδία άποψη συμφωνεί και ο Λίβιος .Σήμερα πλέων γνωρίζουμε ότι η αρχαιολογική σκαπάνη έχει αποδείξει ότι η αρχαία Πρόερνα ήταν κτισμένη στο Νέο Μοναστήρι Δομοκού.
Από το διάταγμα μαθαίνουμε ότι στην εποχή του αυτοκράτορος Ανδριανού τα φυλετικά ονόματα είχαν καταργηθεί και οι κάτοικοι αναφέρονται με τα ονόματα των πόλεων τους .
Τα όρια για την αρχαία Πρόερνα προς τον νότο απ' ότι φαίνεται ήταν ασαφή σε σχέση με τους Μαλιείς και τους Αινιάνες. Οι Προέρνοιοι είχαν υπό την κυριαρχία τους τον ορεινό όγκο της Όθρυς από την κοιλάδα του Δομοκού έως την κοιλάδα του Σπερχειού.
Τα όρια για την αρχαία Πρόερνα προς τον νότο απ' ότι φαίνεται ήταν ασαφή σε σχέση με τους Μαλιείς και τους Αινιάνες. Οι Προέρνοιοι είχαν υπό την κυριαρχία τους τον ορεινό όγκο της Όθρυς από την κοιλάδα του Δομοκού έως την κοιλάδα του Σπερχειού.
Από τον 50 π.Χ, αιώνα, ολόκληρη η περιοχή
της σημερινής Φθιώτιδας, ως φυσικό πέρασμα κάθε στρατιάς προς το νότο,
μετατρέπεται συχνά σε πεδίο μάχης, Η αρχή αυτής της ιστορικής πορείας
σηματοδοτείται από τη μάχη των Θερμοπυλών, αιώνιο σύμβολο ηρωίσμού και αυτοθυσίας
των Ελλήνων που έπεσαν στο λόφο Κολωνού, μαχόμενοι ενάντια στις ορδές των
Περσών.
Για αμυντικούς λόγους, οι οικισμοί της Φθιώτιδας περιβάλλονται με τείχη (Λαμία, Αχινός, Στυλίδα, Τιθορέα, Δρυμαία, Πρόερνα), ενώ σε θέσεις κλειδιά κτίζονται φρούρια -βίγλες, για τον έλεγχο των χερσαίων και θαλάσσιων περασμάτων.
Για αμυντικούς λόγους, οι οικισμοί της Φθιώτιδας περιβάλλονται με τείχη (Λαμία, Αχινός, Στυλίδα, Τιθορέα, Δρυμαία, Πρόερνα), ενώ σε θέσεις κλειδιά κτίζονται φρούρια -βίγλες, για τον έλεγχο των χερσαίων και θαλάσσιων περασμάτων.
Ο αρχαιολογικός χώρος της ακρόπολης της Πρόερνας αποτελούσε τον οχυρωμένο χώρο της πόλης,
όπου κατέφευγαν οι κάτοικοι σε περιόδους κινδύνου και εξωτερικών επιθέσεων. Το σχήμα της ακρόπολης είναι τραπεζιόσχημο, με κατεύθυνση ανατολικά - δυτικά και αποτελείται από δύο πεπλατυσμένες εξάρσεις στα άκρα με ένα στενό διάσελο ανάμεσά τους. Από αυτήν έχει διατηρηθεί σήμερα τμήμα της ισχυρής οχύρωσης με πύργους.
Η πρόσβαση στην ακρόπολη γινόταν από τέσσερις πύλες. Η κεντρική ήταν τοποθετημένη στα ΝΑ και οι άλλες τρεις στο νότιο σκέλος του τείχους. Το νότιο και ανατολικό τμήμα του τείχους, τα οποία διατηρούνται σε όλο το μήκος τους, είναι εφοδιασμένα με πολλούς μικρούς πύργους. Το τείχος είναι κατασκευασμένο από γκριζωπό ασβεστόλιθο και αποτελείται από εσωτερική και εξωτερική παρειά, κτισμένες με ογκώδεις λίθους και γέμισμα ανάμεσά τους. Το σύστημα δόμησης είναι το ισόδομο τραπεζιόσχημο. Στο ανατολικό και νότιο σκέλος της ακρόπολης είναι ορατοί σήμερα είκοσι πύργοι, δεκαπέντε στο νότιο και πέντε στο ανατολικό. Όλοι οι πύργοι είναι τετράπλευροι ορθογώνιοι, όπως άλλωστε είναι ο κανόνας για τις περισσότερες θεσσαλικές πόλεις. Η ανατολική πύλη προστατεύεται από δύο πύργους που την πλαισιώνουν, ενώ οι υπόλοιπες πύλες προστατεύονται από έναν πύργο. Το ισόδομο τραπεζιόσχημο σύστημα που αποτελεί το κύριο σύστημα δόμησης του τείχους και η ύπαρξη μεσοτοίχων στο εσωτερικό των πύργων υπαγορεύουν μία χρονολόγηση από τα μέσα του 4ου αι. π.Χ.
Συγγραφέας: Έ. Καράντζαλη, Αρχαιολόγος
Υπηρεσιακή Μονάδα:
ΙΔ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων
Τ.Κ. 35010, Ν. Μοναστήρι (Νομός Φθιώτιδος)
Τηλέφωνο: +30 22310 29992, +30 22310 46106
Φαξ: +30 22310 46106
Email: protocol@idepka.culture.gr
Η πόλη της Πρόερνας των ιστορικών χρόνων οικοδομήθηκε πάνω στα ερείπια παλαιοτέρων οικισμών,
οι οποίοι αναπτύχθηκαν στο γήλοφο "Ταψί". Η Πρόερνα βρισκόταν στο βορειοδυτικό άκρο της Αχαϊας Φθιώτιδας, πάνω στην αρχαία οδό που συνέδεε την περιοχή της δυτικής Όθρυος με την αρχαία Φάρσαλο, καθώς μνημονεύεται ως θεσσαλική πόλη μεταξύ των Θαυμακών και Φαρσάλων. Στα νοτιοανατολικά της πόλης υπήρχε το ιερό της Δήμητρος Προερνίας. Η ακρόπολη της Πρόερνας επιστέφει τις δύο πεπλατυσμένες κορυφές του βραχώδους υψώματος "Γυναικόκαστρο" στο ανατολικότερο και ψηλότερο σημείο του οικισμού. Η ανάπτυξη και οι κατασκευαστικές αρχές της οχύρωσης ακολουθούν σύστημα τεχνικών προδιαγραφών του τέλους του 4ου - αρχών του 3ου αι. π.Χ., εφόσον παρουσιάζουν ομοιότητες με σύγχρονα έργα στη Θεσσαλία. Οι διάδοχοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου και ιδιαιτέρως ο Κάσσανδρος και οι Αντιγονίδες επεδίωξαν να επιβληθούν στην Κεντρική Ελλάδα με τον έλεγχο και την ενίσχυση οχυρών τόπων. Ο οχυρωματικός περίβολός της παρουσιάζει τραπεζιόσχημη κάτοψη. Το νότιο σκέλος του τείχους διατηρείται σε ύψος οκτώ δόμων, αντίθετα το βόρειο δεν υφίσταται. Στον αυχένα, μεταξύ των δύο κορυφών, υπάρχει το διατείχισμα. Ο τοπικός φαιός ασβεστόλιθος παρείχε την πρώτη ύλη για την κατασκευή του τείχους. Σε όλο το μήκος του ο οχυρωματικός περίβολος, πλάτους μεταξύ 1,50 και 2,00μ., έχει δύο παρειές κτισμένες κατά το ακανόνιστο ορθογώνιο ή ισόδομο τραπεζιόσχημο σύστημα. Οι δόμοι δεν είναι ισοϋψείς, ούτε ισομήκεις. Οι διαφορές αυτές δημιουργούν ασυνέχειες καο οδοντώσεις στους οριζόντιους αρμούς. Οι κάθετοι αρμοί επίσης αποκλίνουν από την κατακόρυφο. Η πλοκή αυτή αυξάνει τη συνοχή και διασπά τη μονοτονία στην τοιχοποιία. Διάτονοι λίθοι παρεμβάλλονται μεταξύ τριών δρομικών κάθε στρώσης και στοιχίζονται σε κάθε δεύτερη. Στα σημεία αυτά δημιουργούνται εγκάρσια ζεύγματα για τη σταθερότερη σύνδεση των δύο όψεων. Οι κατακόρυφες ακμές στις γωνίες των μεταπυργίων και των πύργων τονίζονται με λαξευμένη ταινία. Ανοικτοί αγωγοί για την παροχέτευση των ομβρίων υδάτων έχουν διανοιγεί στην εξωτερική πλευρά των μεταπυργίων διαστημάτων. Η οχύρωση διαθέτει δύο πύλες και δύο πυλίδες. Η πύλη στο νοτιοανατολικό άκρο της φαίνεται ότι ήταν η κεντρική, η οποία συνέδεε την πόλη με την ύπαιθρο. Έχει άνοιγμα πλάτους 6,65μ. και περιβάλλεται από δύο πύργους, ενώ εσωτερικά διαθέτει αυλή. Οι πυλίδες είναι κάθετα ανοίγματα στο τοίχο του νότιου περιβόλου και προστατεύονται από έναν πύργο. Η οχύρωση της Πρόερνας, όπως και άλλες οχυρώσεις, ενισχύεται από ορθογώνιους πύργους. Πρόσεφεραν ιδανικό χώρο για τη λειτουργία βαλλιστικών μηχανών στους ορόφους υπεράνω του συμπαγούς ισογείου. Οι πύργοι υψώνονταν σε τακτές αποστάσεις, κυμαινόμενες μεταξύ 18 και 47μ. Κατ' αυτόν τον τρόπο καλύπτονταν με ισόρροπη δύναμη πυρός όλα τα μεταπύργια. Οι αλλαγές στην κατεύθυνση του τείχους, οι πύλες, καθώς και οι πυλίδες επεπτεύονταν από πύργους, ωστόσο είναι πυκνότεροι στην περιοχή της κεντρικής πύλης, η οποία πλαισιωνόταν από πρόσθετους πύργους. Στην οχύρωση αυτή, όπως και σε άλλες θεσσαλικές οχυρώσεις, οι πύργοι είναι κατά το ήμισυ ενσωματωμένοι στον τοίχο του περιβόλου. Όσοι πύργοι ελέγχουν πύλες και πυλίδες προβάλλουν και στο εσωτερικό του τείχους. Αυτή η διαπλάτυνση έδωσε τη δυνατότητα διαμόρφωσης λιθόκτιστης υπαίθριας σκάλας για την πρόσβαση στα δωμάτια από το επίπεδο της παρόδου και πάνω. Οι πύργοι αυτοί είναι τετράγωνοι με πλευρά 6μ., ενώ οι ορθογώνιοι έχουν διαστάσεις 6,40χ7,10μ. Σταυροειδείς τοίχοι στο εσωτερικό των πύργων ενίσχυαν την αντοχή τους στα κτυπήματα των βλημάτων, αλλά και τη στατικότητά τους.
Συντάκτης
Ελένη Ζάχου, Αρχαιολόγος
0 σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου