Οπως καθε χρονο οι Μοναστηριωτες υποδεχονται το καινουργιο χρονο ολοι μαζι χορευοντας και τραγουδωντας ! Η πλατεια γεμιζει απο πληθος κοσμου καθε ηλικιας. Το σκηνικο που εκτυλισεται αποτελει ενα δρωμενο που εχει τις ριζες του στα παναρχαια χρονια.Ειναι ενα εθιμο μειγμα διονυσιακης λατρειας και χριστιανισμου , γεννημα της ορφικης γης . Οι ανατολικορωμυλιωτες καταφεραν να διατηρησουν ζωντανο το εθιμο "ΚΑΜΗΛΕΣ ΚΑΙ ΝΤΙΒΙΝΤΖΙΔΕΣ" μεχρι σημερα . Ας κυλησουμε με τη φαντασια μας σ εναν χρονο που καποτε ηταν αληθινος.. "Παραμονη πρωτοχρονιας στο Μεγαλο Μοναστηρι καπου εκει ψηλα στο Βορρά οπου ανασαινε ακομα ο ελληνισμος. Το οροπεδιο ειχε ντυθει στα λευκα. Στη κορυφη του λοφου δεσποζε το μοναστηρι ,φρουρος των ψυχων. Οι καμπανες χτυπουσαν μελωδικα προετοιμαζοντας τους χωρικους για τις αγιες μερες. Μια χαρουμενη αναστατωσηεπικρατουσε. Ολο το χωριο σα μια καρδια ετοιμαζοταν να προυπαντησει τα Χριστουγεννα και την Πρωτη του χρονου μερα.. Οι αντρες ξεχιονιζαν τις στράτες φτιαχνοντας "πατικουδες" (μικροι αυτοσχεδιοι δρομισκοι) κι οι γυναικες στο σπιτι εφτιαχναν ολων των ειδων γιορτασιμα καλουδια . Τα βραδια κοντα στη θερμη του τζακιου μαζευονταν παρεες (σαρτες) για να προβαρουν τα τραγουδια των Χριστουγεννων και της Πρωτοχρονιας.
η αφηγηση του Ν. ΚΑΛΤΣΟΝΟΥΔΗ ειναι ενδεικτικη :
" Κάθε χρόνο δημιουργούνταν και διαφορετικές παρέες για να τραγουδήσουν από σπίτι σε σπίτι,σ ολόκληρο το χωριό, τις παραμονές των Χριστουγέννων και της πρωτοχρονιάς. Τα τραγούδια της πρωτοχρονιάς με αφορμή τον αγιο Βασίλειο αναφέρονται σ αυτόν αλλά και σε πολεμικά γεγονότα των μεσαιωνικών χρόνων.
" Κάθε χρόνο δημιουργούνταν και διαφορετικές παρέες για να τραγουδήσουν από σπίτι σε σπίτι,σ ολόκληρο το χωριό, τις παραμονές των Χριστουγέννων και της πρωτοχρονιάς. Τα τραγούδια της πρωτοχρονιάς με αφορμή τον αγιο Βασίλειο αναφέρονται σ αυτόν αλλά και σε πολεμικά γεγονότα των μεσαιωνικών χρόνων.
Το μεγαλύτερο μέρος βέβαια το καταλαμβάνουν τα παινέματα που λέγονται για κάθε μέλος της οικογένειας. Πρέπει λοιπόν τα μέλη των χορωδιών όχι μόνο να αποστηθίσουν τα λόγια, αλλά και να κανονίσουν σε ποιά σπίτια θα πάει η κάθε «σάρτα», ποιο παίνεμα θα πούνε σε κάθε σπίτι για κάθε μέλος του, ανάλογα την οικογενειακή κατάσταση των νοικοκυραίων, την ηλικία και το φύλλο των παιδιών τους, αν είχαν συγγενείς στην ξενιτιά Κ.λ.π..
«Στη Βάρνα και στο Δούναβη βαρά βαγμούρα βάζει...» αντηχούν κάθε παραμονή Πρωτοχρονιάς οι δρόμοι του Νέου Μοναστηρίου από τις σημερινές σάρτες που κάθε χρόνο, με ευλάβεια θα έλεγε κανείς, ξαναζωντανεύουν το έθιμο και το διατηρούν μέχρι τις μέρες μας. Παράλληλα ξεκινούν και οι προετοιμασίες των ντιβιτζήδων. Φτιάχνονται οι καμήλες, επισκευάζονται τα καούκια, συμπληρώνονται τακουδούνια και τα στολίδια των vτιβιτζήδων.
Το έθιμο παραπέμπει στην αρχαιότητα που μεταμφιεσμένοι οι άνθρωποι γιόρταζαν και τιμούσαν τον Θεό Διόνυσο με σάτιρες και χορούς σε «ξέφρενους» ρυθμούς. Με την επικράτηση της χριστιανικής θρησκείας τα έθιμα διαμορφώθηκαν ανάλογα για να μπορέσουν να διατηρηθούν. Οι ντιβιτζήδες(καμηλιέρηδες, από την λέξη" ντιβέ" που στα αραβικά σημαίνει καμήλα) ήταν οι έμποροι της εποχής που με καραβάνια από καμήλες διακινούσαν το εμπόριο από και προς τις περιοχές αυτές, με περιοχές της Ανατολής και της Αραβίας. Καθώς λοιπόν μετέφεραν Προιόντα. από χώρες της-Ανατολής, το έθιμο συνδέθηκε με τον Aγιο Βασίλειο που φέρνει δώρα, από την Καισάρεια.
Οι ντιβιτζήδες ντύνονταιμε προβιές και φορούν στο κεφάλι το καούκι που είναι καπέλο και μάσκα μαζί. Είναι φτιαγμένο από«κιτσιά»(αρνίσιο μαλλί ζεματισμένο για να κολλήσουν οι ίνες μεταξύ τους)και στολισμένο με καθρεφτάκια (για τον εξορκισμό των πνευμάτων)και πολύχρωμες κορδέλες και στη θέση των δοντιών έχουν«αρμάθες» από ξερά φασόλια. Στη μέση και στα πόδια φορούν μικρά κουδουνάκια που δημιουργούν θόρυβο όταν χορεύουν ή τσακώνονται οι ντιβιτζήδες. Στα χέρια κρατούν το«τοπούζ»(ξύλινο ρόπαλο που το χρησιμοποιούσαν σαν όπλο στα ταξίδια τους)με το οποίο κτυπούν χάμω «εκβιάζοντας» κατά κάποιο τρόπο τη γονιμότητα της γης.
Η καμήλα είναι μια ξύλινη κατασκευή σκεπασμένη με «τσόλι»(υφαντό από τραγίσιο μαλλί με ένα μακρόστενο λαιμό από προβιά όπως και το κεφάλι της, με κρεμασμένα πολλά μεγάλα μπρούτζινακουδούνια (τούτσα). Ο θόρυβος των κουδουνιών καθώς η καμήλα κουνιέται συντελεί στο ξύπνημα της φύσης από την χειμωνιάτικη νάρκη. Η καμήλα στερεώνεται με ζωνάρια δεμένα σταυρωτά πάνω στο ανθρώπινο σώμα και ζυγίζεται με τέχνη για να μην γέρνει και κουράζει τον «καμιλτζή». Ο καμιλτζής φροντίζει να φορά τα καθημερινά καφέ πουτούρια του (από δεύτερης ποιότητας μαλλί και όχι τα μαύρα επίσημα ρούχο.
Οι ντιβιτζήδες, η καμήλα, ο γκαϊντατζής ή ο φιουρτζής(παίζει φλογέρα)συνοδεύουν την παραμονή της Πρωτοχρονιάς τις σάρτες από σπίτι σε σπίτι. Οι νοικοκυραίοι αφού ακούσουν τα τραγούδια και ταπαινέματά τους κερνούν όλους και δίνουν και κάποιο φιλοδώρημα. Πολλές φορές η καμήλα πέφτει κάτω και κάνει την άρρωστη και σηκώνεται μόλις βγει το κέρασμα. Ανήμερα την Πρωτοχρονιά αμέσως μετά την λειτουργία στην εκκλησία, οι ντιβιτζήδες, οι καμήλες και οι μουσικοί ανοίγουν τον χώρο στηνπλατεία του χωριού, όπου συμμετέχουν όλοι οι κάτοικοι χορεύονταςκυρίως ζωναράδικο και συγκαθιστό. Επειδή ο ζωναράδικος χορεύεται σε ανοιχτό χώρο, δεν υπάρχει ανάγκη να κρατιούνται από τα ζωνάρια(για εξοικονόμηση χώρου)και κρατιούνται από τα χέρια.
Ο χορός χορεύεται«ντούσκος»(στρωτός) γιατί τα τραγούδια που τον συνοδεύουν είναι στρωτά και όχι γρήγορα. Το κατ 'εξοχήν τραγούδι της εκδήλωσης αυτής είναι οι «καμήλες» :
Καλές καμήλες, καλές καμήλες, Καοά κορτσούδια,
καοά κορτσούδια(καοά=καλά) Καλές καμήλες,
καλές καμήλες Καοά παλ'κάρια, καοά παλ'κάρια
Καλές καμήλες, καλές καμήλες
Kαοά στουλδούδια, καοά στουλδούδια
Σείς δεν μι ξερ"τι, 'σεις δεν μι ξερ'τι γω ποια 'υρεύου,
Γω ποια 'υρευού ιγώ μάνα 'υρεύου,
Ιγώ μάνα 'υρεύου τ'Ροτού Ντιρζούδα,
Τα Ροτού Ντιρζούδα (Ροτού=Ερατώ)
Τ Ροτού Ντιρζούδα, τ'Ροτού Ντιρζούδα
Τ μακρου μαλούσα ξανθομαλλούσα
Τ μακρομαλ/ούσα ξανθομαλλούσα
Τ' συρτουφρυδούσα τ 'συρτουφρυδούσα
Οι μουσικοί προκειμένου να τιμήσουν και τους ντιβιτζήδες που είναι ανατολικής καταγωγής, παίζουν τον συγκαθιστό που ηχητικά συγγενεύει με χορούς της πατρίδας τους.
Οι ντιβιτζήδες και οι καμήλες χορεύουν έντονα, παλαβά και τους αναγκάζουν να παίξουν πιο γρήγορα, ο ρυθμός αρχίζει να γέρνει προς το τσιφτετέλι και γι αυτό λέγεται και κατσιβέλικος (γύφτικος) ή ντιβιτζήδικoς. Καλές καμήλες, καλές καμήλες, "
2 σχόλια :
ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ ΣΕ ΟΛΟΥΣ
καλη χρονια Κατερινα μου συνεχισε την εξαιρετικη δουλεια που κανεις !
Δημοσίευση σχολίου