 (Σε πολλες αγιογραφιες ο αγιος παρουσιαζεται με κομμενη τη μυτη -οχι εδω- διαβαστε παρακατω και θα διαπιστωσετε την αιτια!) Σημερα (οπως σας υποσχεθηκα χθες) ανημερα της γιορτης του Αϊ Τρυφωνα θα σας γραψω για το εθιμο που διαδραματιζοταν στη περιοχη της Ανατολικής Ρωμυλίας και ειδικοτερα στο Μεγαλο Μοναστηρι. Ένα δρωμενο που οι προσφυγες το τηρησαν με ευλάβεια και μετα την εγκατασταση τους στη μητερα Ελλαδα στο νέο χωριο ,Νέο Μοναστηρι στην περιοχή Δομοκου. Τα τελευταια χρόνια τη τελεση του δρωμενου τη συνεχιζει με συνεπεια ο συλλογος γυναικων του χωριου. Η ιστορία πανω στην οποια στηριχθηκε αυτό το εθιμο εχει ως εξης: Tην πρωτη του Φλεβαρη η Παναγια κινησε να παει να σαραντήσει . Στο δρομο της συναντησε έναν νέο . Ηταν ενας αμπελουργος που κρατουσε ένα κλαδευτηρι στα χερια του και κατευθυνοταν προς το αμπελι του για να εργαστει . Η Παναγια τον σταματησε ρωτωντας τον για πού πηγαινε . Ο νεος της απαντησε πως πηγαινε για εργασια ,δηλαδη ,να κλαδεψει τ αμπελι του . Εκεινη τοτε του ζητησε να γυρισει πισω στο σπιτι του: “Θαρρω πως θα ηταν καλυτερα σημερα να μη πας στο αμπελι σου αλλα να γυρισεις πισω στο σπιτι σου» του είπε . Εκεινος κοιταξε καλα καλα τη γυναικα και παραξενευτηκε από τα παραδοξα λογια της. Γεματος εγωισμο της απαντησε πως ο ιδιος ξεκινησε να παει στη δουλεια του και πως αυτό ακριβως θα εκανε . «Να προσεχεις τοτε πως θα κλαδευεις» απαντησε η αγνωστη στο νεαρό και γυρισε η ίδια στο σπιτι της χωρις να συνεχισει για τον προορισμο της . Ολο αυτό είναι φυσικο να κρυβει τον υπαινιγμο της σημαντικης μερας . Η γυναικα Αυτή δεν ηταν μια απλη γυναικα αλλα η Μητερα του Χριστου .Κι η μερα εκεινη ηταν ξεχωριστη .Μια μερα που κανεις οφειλε να τιμά . Ο νεος συνεχισε το δρομο του χωρις να ξεφυγει από το σκοπο του .Μονο καποιες σκεψεις τον βασανιζαν στο δρομο μεχρι τα αμπελι . Ποια ηταν αυτή η παραξενη γυναικα που του λεγε τι να κανει ? κι επιπλεον να του δινει συμβουλες πως θα κανει τη δουλεια του ? Μ αυτές τις σκεψεις εφτασε στο αμπελι του μεσα μονολογωντας : «Καλα , δε ξερω εγω που ειμαι τοσο εμπειρος πώς να χειριζομαι ένα κλαδευτηρι και θα ακουσω μια αγνωστη γυναικα που μου λεει να προσεχω ?» .Συνεχισε λοιπον τη σκεψη του φωναχτα προσθετοντας με σαρκασμο , παινευοντας ταυτοχρονα την ικανοτητα του πανω στην τεχνη του κλαδεματος : « Κι έτσι εγω ξερω να κλαδευω» κι εκανε διαφορες περιτεχνες κινησεις με το κλαδευτηρι «και αλλιως ….» , και το κακο δεν αργησε να γινει. Πανω στην επιδειξη των ικανοτητων του εκοψε τη μυτη του με το κλαδευτηρι . Τοτε μονο καταλαβε λεει η ιστορια πως η αγνωστη γυναικα δεν ηταν καποια τυχαια αλλα η ιδια η Παναγια. Ετσι φερεται η Παναγια να πηγε την άλλη μερα να σαραντησει γι αυτό και γιορταζεται τελικα η Υπαπαντη του Χρισοτυ στις 2 Φλεβαρη . Το εθιμο όπως αυτό εκτυλισσόταν στην Ανατολικη Ρωμυλια ειχε τη βαση του μεν σ αυτή τη μικρη θρησκευτικη (χριστιανικη ) δοξασια όμως όχι εξ ολοκληρου . Η δισδιαστατη ερμηνεια βασιζεται στον τροπο που αυτό διαδραματιζοταν. Ένα στοιχειο που το συνδεει πανηγυρικα με μια άλλη θρησκεια πολύ παλιοτερη κι από τον ιδιο τον χριστιανισμο. Που μας γυρνα αιωνες πισω στο θρησκευτικο πνευμα της αρχαιας Ελλαδας και δη της διονυσιακης λατρειας.   Ας το περιγραψουμε λοιπον οριζοντας το χρόνο και τον τοπο. Μεγαλο Μοναστηρι περιοχή Φιλιππουπολης (σημερινη Βουλγαρια) στην Ανατολικη Ρωμυλια. Το πρωι της πρωτης του Φλεβαρη γινοταν λειτουργια στην εκκλησια . Ολοι οι Μοναστηριωτες την παρακολουθουσαν με ευλαβεια. Μετα το σχολασμα της εκκλησιάς κατά τις 10 περιπου το πρωι οι πιστοι με αγιασμο στα χερια κατευθυνονταν προς τα αμπελια. Ν α σημειωσουμε πως υπηρχε μια συγκεκριμενη περιοχη (επονομαζομενη «αμπέλια») λιγο εξω από το χωριο οπου στον καθενα αντιστοιχουσε και μια μικρη εκταση γης που φιλοξενουσε καλλιεργεια με αμπελι. Τα αμπελια ειχαν ρυμοτομια με μικρους δρομισκους αναμεσα .Τα περισσοτερα συνορευαν μεταξυ τους και τα ορια ηταν συνηθως πολύ δυσδιάκριτα. Μονο οι ιδιοκτητες ηταν σε θεση να γνωριζουν τις καλλιεργειες τους. Γενικα θα λεγαμε πως αποτελουσανκι κι έναν μικρο παραδεισο μιας και πολλα δεντρα καλλωπιστικα κι οπορωφόρα πλαισιωναν τουτη την εκταση . Κλινοντας λοιπον τουτη την παρενθεση , ας συνεχισουμε, με την ουσια της εξελιξης του εθιμου. Ο καθενας λοιπον πηγαινε με τον αγιασμο που ειχε προμηθευτει και ραντιζε το αμπελι του απ’ ακρη σ ακρη . Σ΄αυτό το σημειο ακουγες από μια παρεα φωναχτα : « Που ‘ σαι, που ΄σαι Αϊ Τρυφανε? “ κι ανταπατουσε καποια άλλη: « Δε φαινομαι από τα κλήματα!!!» ( αν θυμηθειτε οσα γραψαμε παραπανω, θα καταλαβετε γιατι αυτή η απαντηση. Ο Αι Τρυφωνας δε μπορεσε τελικα να τα κλαδεψει στην ιστορια μας κι ετσι τ’ αμπελι εμεινε με τα πλουσια κληματα του..ανέγγιχτο ) .Το αγιασμενο υδωρ θα βοηθουσε στην καρποφορια του κι όταν θα ερχοταν ο καιρος θα εδινε μια πολύ καλη σοδεια. Εως εδώ το χριστιανικο θρησκευτικο πνευμα υπερισχυει. Αφου τελειωναν με τον αγιασμο του αμπελιου τους, παρεες παρεες μαζευονταν στις γωνιες καποιου σταυροδρομιου μεσα στ’ «αμπελια» κι αφου καθονταν κατω απολαμβαναν το φαγητο και το κρασι που ειχαν φερει από το σπιτι τους . Η ευθυμια δεν αργουσε να φανει στα προσωπα τους . Το κεφι σιγα σιγα αναβε κι αρχινουσαν το τραγουδι και μετα το χορο . Ολο αυτό συνεχιζοταν εως αργα τα απογευμα, οπου η επεστρεφαν στο χωριο. Να σημειωσουμε και πάλι εδώ μια σημαντικη παραμετρο. Αν και οι αντρες δεν αποκλειονταν συνηθιζοταν να πηγαινουν στ αμπελια περισσοτερο γυναικες . Ετσι μιλαμε ουσιαστικά για παρεες γυναικων οι οποιες στο γυρισμο τους για το χωριο γινοντουσαν μια ομαδα που δε σταματουσε καθ ολη τη διαρκεια να τραγουδα και να χορευει . Η χαρουμενη αυτή ομαδα όμως όταν εφτανε στο χωριο δε διασκορπιζοταν ,μα κατεληγε στη κεντρικη πλατεια ,οπου εκει τους περιμεναν οι αντρες μαζεμενοι για να τους προσφερουν κι άλλο κρασι το οποιο ειχαν φερει οι ιδιοι από τα σπιτια τους . Ο χορος και το τραγουδι συνεχιζοταν με τη συνοδεια πια της γκαιντας και του ταμπουρλου. Η μουσικη ,τα γελια και το τραγουδι αντηχουσαν σ ολο το χωριο. Τα ευθυμα εως σοκαριστικα πειραγματα αλλα και τραγουδια σ αυτό το υφος ,δεν ελειπαν. Καμια φορα εκτυλίσσονταν και διαφορα παρατραγουδα τα οποια όμως τα δικαιολογουσε η χαρουμενη (εκστατική ) διαθεση . Οι αντρες επωφελουμενοι από το βαθυ μεθυσι καποιας γυναικος προεβαιναν εως και την εκγυμνωση της. Το τροπαιο γινοταν ένα ειδος λαβαρου και ο πρωτος στο χορο το ανεμιζε με καμαρι . Αντιστοιχες εκδικητικες τασεις είχαν και οι γυναικες εάν τσακωναν καποιον αντρα στ΄αμπελια κεινη τη μερα . Ετσι όπως υπερτερουσαν αριθμητικα το δόλιο –ανηρ που θα έβρισκαν θα τον ξεγυμνωναν και θα τον περιγελουσαν ! Η γιορτη αυτή κρατουσε εως και πολύ αργα το βραδυ μεχρι που η κοπωση θα τους οδηγουσε ξανα στα σπιτικά τους .Την αλλη μερα γυρνουσαν στο συνηθισμενο ρυθμο των καθημερινων ασχολιων τους. Με τα παραπανω λοιπον μπορουμε χωρις αυτό να θεωρηθει υπερβολη ν αντιληφθουμε το δισδιαστατο χαρακτηρα του εθιμου . Ο αρχαιος ελληνικος παλμος δεν επαψε ποτε να χτυπα στα βαθη της ψυχης. Η νεα θρησκεια (χριστιανισμος) αν και εισηγαγε νεα ηθη ποτε δε καταφερε να ξεριζωσει τα παναρχαια στοιχεια από μια θρησκεια που ζουσε στα καταψυχα των Ελληνων. Κι οι ανατολικορωμυλιωτες υπηρξαν και ενιωθαν παντα Ελληνες. Αν γυρισουμε στα θρησκευτικα δρωμενα που λαμβαναν χωρα στα πλαισια της διονυσιακης λατρειας τοτε θα δουμε καθαρα τα συνδετικα στοιχεια με το εθιμο αυτό. Γυναικες –μαιναδες συντροφοι του θεου Διονυσου – είναι οι πρωταγωνίστριες. Το κρασι που ρεει αφθονο στα χειλη ,ο χορος και το τραγουδι μεχρι το σημειο της εκστασης. Τα ερωτικα πειραγματα οι υπαινιγμοι και γενικα ολες οι εκδηλωσεις των παρευρισκομενων υποδηλωνουν τη συνδεση με την παναρχαια λατρεια του θεου του κρασιου. Η μνημη ανατρεχει στις Βακχες του Ευριπιδη οπου οι γυναικες εγκαταλειπουν τα πατροπαραδοτη θεση τους στην κοινωνια ακολουθωντας την ομορφια του Διονυσου. Ξεχυνονται εξω από την πολη στις πλαγιες του Κιθαιρωνα για να λατρεψουν το θεο. Δεν είναι πια νοικοκυρες συνετες και υποδουλωμενες στο αντρικο προτυπο. Γινονται κυνηγοι υπο την επηρεια ενός ζωωδου ενστικτου που τους χαριζει απλωχερα ο Διονυσος. Η εκσταση στην οποια βρισκονται τις απελευθερωνει από κάθε συμβατικοτητα. Αλλαζουν προσωπο και γινονται εκεινες πια πρωταγωνιστριες στην ιδια τους τη ζωη. Μα ας μη πλατιασω άλλο …αυτό που ηθελα κλινοντας είναι να τονισω μονο τη σημαντικοτητα κάθε εθιμου μιας κοινοτητας ανθρωπων. Τα εθιμα είναι σαν ζωντανοι οργανισμοι . Για να τα καταλαβουμε οφειλουμε να τα αφουγκραστουμε .Οφειλουμε να τα αναλυσουμε τοσο ώστε να βρουμε τις αληθινες αιτιες υπαρξης τους. Δυστυχως ο χρονος σβηνει τις αναμνησεις ,αλλοιωνει δραματατικα τις λαικες παραδοσεις. Καλως ή κακως αυτό συμβαινει . Μενει λοιπον σ ολους εμας που επιθυμουμε έτσι απλα να τα ζωντανευουμε με λογια .Αν τωρα καποια απ αυτά ακομα και σημερα μπορουμε να τα αναβιωνουμε ας το πραττουμε χωρις δισταγμο ! Το θεμα είναι να τα γνωρισουμε πραγματικα και ν αναλογιστ ουμε την προελευση τους .Καντε το και θα δειτε με εκπληξη πως αμεσως παιρνουν άλλη διασταση κι αποκτουν την αξια που στ αληθεια τους πρέπει … Να είστε ολοι καλα !!! | |
αναδημοσιευση απο το www.neomonastiri.gr
0 σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου